جلسه 4 ـ ادراک اجتماعی ـ برداشت 96- 79
1) اهمیت برداشت اوّلیه چیست؟
þ الف) برداشتهای اوّلیه، روند ارتباطات آینده ما را با دیگران شکل می دهد. ب) برداشتها هنگامی که شکل گرفتند کمتر قابل تغییرند. ج) [اندرسون]: برداشتهای آغازین مسلّماً تأثیر ماندگاری هم بر ادراک اجتماعی و هم بر رفتار اجتماعی دارد.
2) موّاد خام اوّلین برداشت چه ویژگی دارند؟
þ نسبتاً بدون کوشش و زحمت حاصل می شود.
3) موّاد خام اوّلین برداشت کدام ؟
þ الف) قیافه ظاهری ب) ریخت بدنی ج) ویژگی های حرکتی شخصی د) لحن صدا
4) مقصود از «قیافه ظاهری» چیست؟
þ حالات چهره، نحوه لباس پوشیدن و آرایش موی سر و صورت، عینک، ویژگی های مربوط به جبن، نژاد، سن و جذابیت و زیبایی ظاهری.
5) آیا افراد جذابتر، دارای جایگاه اجتماعی شایسته ترند؟
þ [فینگلد]: افراد زیبا و جذاب محبوبتر و دارای مهارتهای اجتماعی بیشترند اما هیچ یک از خصوصیات وسیعی که معمولاً آنها را با جذابیت همراهی و تداعی می کنیم، در آنها وجود ندارد.
6) تقسیم بندی افراد براساس «ساختمان بدنی» چگونه است؟
þ توجه به ریخت بدنی افراد در انتخاب نقش های مختلف در نمایشها از این جهت است که همواره انتظارات مشخصی ـ اگرچه بدون پشتوانه علمی کافی ـ از ساختمان بدنی ایشان داریم.
7) «ساختمان بدنی» چگونه برداشتهای اوّلیه کمک میکند؟
þ [شلدون]: افراد سه دسته اند: الف) فربه (کوتاه قد وچاق)Ù راحت طلب، خوش مشرب، مهربان، خونسرد. ب) ستبر (دارای اندام عضلانی) Ù بی باک، نترس، جاه طلب ج) کشیده (لاغر و استخوانی) Ù درونگرا، عصبی و خشک.
8) منظور از «ویژگیهای حرکتی شخص» چیست و به چه چیز وابسته است؟
þ نگاه، ژست، طرز راه رفتن، حرکات سر و دست و ... که البته جنبه فرهنگی دارد. (احترام و مهربانی و ...)
9) تأثیر «لحن صدا» بر برداشتهای اولیه چیست؟
þ نتایج نشان می دهد که هرچند ارتباط میان صدا و شخصیت، فاقد اعتبار علمی است اما مردم آن را باور دارند و از این جهت، برای داوری و برداشت صحیح، باید جانب احتیاط رعایت شود.
10) تأثیر ایمان در برداشت بوسیله قیافه ظاهری چیست؟
þ الف) خوشرویی ب) سکوت ج) پاکیزگی و آراستگی د) خشوع و رقت قلب
11) برای توجه به «خوشرویی» در اسلام مثال بزنید:
þ الف) امیرالمؤمنین: المؤمن بشره فی وجهه و حزنه فی قلبه ب) بشرک یدل علی کرم نفسک ج) امام باقر علیه السلام: البشر الحسن و طلاقة الوجه مکسبة للمحبّة و قربةً من الله و عبوس الوجه و سوء البشر مکسبة للمقت و بعد من الله. (طلاقة الوجه: گشاده رویی ـ مقت: دشمنی)
12) برای توجه به «سکوت» در اسلام مثال بزنید:
þ امیرالمؤمنین: المؤمن کثیرٌ صمته .... مغمورٌ بفکرته.
13) برای توجه به «پاکیزگی و آراستگی ظاهری» در اسلام مثال بزنید:
þ الف) نظافت و پاکیزگی : 1. قل من حرمّ زینة الله؟ 2. الله جمیل و یحب الجمال. 3. خذوا زینتکم عند کل مسجد. ب) رعایت حریم عفاف: نور 30 و 31
14) برای توجه به «خشوع و رقت قلب» در اسلام مثال بزنید:
þ گریستن: الف) توبه: و اذا سمعوا ما اُنزل الی الرسول تری اعینهم تفیضُ من الدّمع ممّا عرفوا من الحق. ب) اندوه: ...تولوا و اعینهم تفیضُ من الدّمع حَزَناً الاّ یجدون ما ینفقون.
15) تأثیر ایمان در برداشت بوسیله «ویژگی های حرکتی» چیست؟
þ الف) حالات عبادی (رکوع و سجود و ...) Ù التائبون العابدون الحامدون السّائحون الراکعون الساجدون. ب) بدن آرامÙ و عباد الرحمن الذین یمشون علی الارض هوناً. ج) تواضع در حرکاتÙ لقمان/ 16 و 17 د) دست دادنÙ امام صادق علیه السلام: مؤمنان هرگاه با یکدیگر ملاقات می کنند و با هم دست می دهند، گناهانشان فرو می ریزد چنانچه که برگ درختان ساقط می شود.
16) تأثیر ایمان در برداشت بوسیله «لحن صدا» چیست؟
þ الف) قاطعیت و استواری سخن: یثبّت الله الذین آمنوا بالقول الثابت فی الحیوة الدنیا و فی الاخرة. ب) میانه روی در خنده: امیرالمؤمنین: المؤمن ضحکه تبسّم. ج) دوری از پرخاش: المؤمن هین لین سهل مؤتمن.
17) شکل گیری برداشتهای نخستین چگونه است؟
þ الف) در ابتدا رفتار و علائم غیرکلامی برجسته ای که در فرد وجود دارد، توجه ما را به خود جلب می کند. ب) سپس تفسیر این علائم برداشت نخستین را شکل می دهد.
18) تفسیر علائم بر چه اساسی است؟
þ توضیح دهید: الف) تداعی ها (رابطه میان دو یا چند نماد ذهنی که بر اثر 1. تشابه معنی 2. در کنار هم بودن به صورت مکرر ایجاد می شود.) ب) دسترسی پذیری (میزان سهولت و سرعت ورود افکار به ذهن.
19) عوامل مؤثر در قابلیت دسترسی پذیری کدامند؟
þ الف) انتظارات ب) انگیزه ها ج) خلق د) بافت (موقعیّت) هـ) فعال سازی اخیر و) فراوانی فعّال سازی
20) «انتظارات» چگونه بر قابلیت دسترسی پذیری تأثیر می گذارند؟
þ [کلی] دو گروه مستمعین با انتظارات متفاوت، شخصیت سخنران را کاملاً متفاوت ارزیابی کردند
21) «انگیزه ها» چگونه بر قابلیت دسترسی پذیری تأثیر می گذارند؟
þ آنچه می خواهیم می بینیم زیرا اهدافی که آرزویمان است بیشتر در دسترس افکارمان قرار دارد.
22) «خُلق» چگونه بر قابلیت دسترسی پذیری تأثیر می گذارد؟
þ سرحال بودن یا نبودن ما عینک خوش بینی یا بدبینی درست می کند و افکار مثبت یا منفی را در سطحی می آورد که می تواند بر تفسیرهای ما از رفتار تأثیر بگذارد.
23) «فعّال سازی اخیر» چگونه بر قابلیت دسترسی پذیری تأثیر می گذارد؟
þ [ویروسرول]: یک نماد ذهنی که اخیراً مورد توجه واقع شده تا مدت زمان معیّنی به صورت قابل دسترس باقی می ماند لذا می تواند در تفسیر نمادهای ذهنی دیگر کمک کند.
24) «فراوانی فعال سازی» چگونه بر قابلیت دسترسی پذیری تأثیر می گذارد؟
þ استفاده مکرر از یک الگوی شناختی در طی مدتها می تواند آن را به طور مداوم در دسترس قرار دهد.
25) نظریه های مختلف درباره چگونگی تشکیل برداشتهای پیچیده تر کدام است؟
þ الف) دیدگاه گشتالت و نظریه صفت مرکزی ب) الگوهای حسابی شکل گیری برداشت ج) دیدگاه شناخت اجتماعی
26) اساس دیدگاه گشتالت و نظریه صفت مرکزی چیست ؟
þ [اش] کل، چیزی بیش از مجموعه اجزای آن است یعنی آنچه ادراک می کنیم غالباً بیش از جمع تک تک ادراکات است.
27) منظور از صفت مرکز و غیر مرکزی چیست؟
þ با توجه به دیدگاه گشتالت، صفات به صورت مجموعه نگاه می شوند آن صفاتی که مثل تکیه گاه عمل می کنند که تمام اطلاعات دیگر در حول و حوش آن تبلور می یابد صفات مرکزی اند آنها که چنین محدودیتی ندارند غیرمرکزی اند.
28) نتیجه آزمایش «اش» چه بود؟
þ سعی می شود که آزمایشی از تمامیت فرد به عمل آید به محض آنکه دو یا چند صفت متعلق به یک فرد قلمداد شد این صفات دیگر صفات مجزا نخواهد بود و با هم ارتباط و تعاملی بی واسطه خواهند داشت.
29) «الگوی حسابی شکل گیری برداشت» چیست ؟
þ [اندرسون]: اطلاعات به هنگام شکل گیری برداشت را به صورت «میانگین وزنی» ادغام می کنیم و به آن انسجام می بخشیم یعنی هر بخش از اطلاعات درباره فرد دیگر، برحسب اهمیت ذهنی آن وزن می شود .
30) عوامل شناخته شده در «الگوی حسابی شکل گیری برداشت» کدام است ؟
þ الف) منبع اطلاعات ب) مثبت یا منفی بودن اطلاعات ج) نامتعارف بودن اطلاعات د ) مقدم بودن اطلاعات
31) عوامل شناخته شده در «الگوی حسابی شکل گیری برداشت» چگونه میانگین وزنی را بالا می برد ؟
þ الف) منبع اطلاعاتی موثق و مورد احترام ب ) اطلاعات منفی ج ) اطلاعات نامتعارف د ) اطلاعات مقدم تر
32) نظر «فیش بین و هانتر» درباره الگوهای حسابی شکل گیری برداشت چیست ؟
þ [فیش بین و هانتر]:برداشت کلی ما از یک شخص صرفاً جمع کل ارزش خصوصیات اوست و هر خصوصیت مطابق ارزش کمی آن با سایر خصوصیات جمع جبری می شود.
33) تفاوت نظر «فیش بین و هانتر» با مدل اندرسون چیست ؟
þ مطابق این الگو حتی صفات باارزش کمی پایین، برداشت را ارتقاء می بخشد ولی در الگوی اندرسون فقط ارزش های کمی بالاتر معدل را افزایش می دهد.
34) «دیدگاه شناخت اجتماعی» چیست؟
þ [ویر]: تحقیقات اخیر بر اساس اطلاعات پایه شناخت اجتماعی درصدد فهم شکل گیری برداشت برحسب نحوه توجه، ذخیره سازی ، یادآوری و انسجام اطلاعات اجتماعی اند که این رویکرد شناختی بسیار مفید بوده است.
35) براساس «دیدگاه شناخت اجتماعی» عناصر برداشتهای ما از دیگران چیستند ؟
þ الف) نمونه های عینی ب) نمونه های انتزاعی
36) در شکل گیری برداشت، نمونه های عینی مؤثرترند یا نمونه های انتزاعی؟
جلسه 3 : ادراک اجتماعی ـ اسناد 78 -57
1) اسناد چیست؟
þ [بارون، بایرن]: اسناد به تلاش ما در فهم علل رفتار دیگران و نیز رفتار خودمان اشاره دارد. [هایدر]: اسناد عبارت از فرآیندی است که افراد به کار می گیرند تا رویدادها یا رفتارها را به عوامل زیر بنایی خود پیوند دهند.
2) اهمیت اسناد چیست؟
þ نتایج بدست آمده از اسناد نقش مهمی در بسیاری از جنبه های رفتار اجتماعی از جمله متقاعد سازی، پیش داوری، نفوذ اجتماعی و...دارد.
3) نظریه ی اسنادی هایدر را توضیح دهید:
þ او می گوید برای شرکت موفق در تعامل اجتماعی باید بتوانیم محیط اجتماعی خود را به طور موثری بفهمیم و آن را پیش بینی و مهار سازیم. او برای این نظر دو مبنا دارد: الف) رفتار را معلول فرض می کنیم و دنبال علّت می گردیم. دو نوع علت وجود دارد: 1) درونی (فردی) و 2) بیرونی (محیطی). ب) «ادراک کوشش» است که دو مولفه دارد: الف) قصد عمل کننده ب) میزان کوشش وی برای انجام عمل
4) مولفه های عامل درونی چیست؟
þ الف) توانایی انجام عمل ب) کوششی که برای انجام عمل صرف می شود.
5) رابطه ی عوامل درونی و بیرونی چیست؟
þ عوامل درونی و بیرونی رابطه ی افزایشی و کاهشی دارند (یعنی اگر عامل بیرونی بسیار دشوار باشد عمل انجام نمی شود و اگر خیلی ساده باشد، توانایی زیادی لازم نیست) و مولفه های عامل درونی رابطه مهمی دارند که اگر یکی نباشد بودن دیگری هم فایده ای ندارد و به هیچ عملی منجر نخواهد شد.
6) عقاید زیر بنایی هایدر با کدام دو بیان اسنادی بنیادین در ارتباط است؟
þ الف) آیا عمل معلول گرایش های درونی است یاعوامل بیرونی؟ ب) اگر درونی است عمدی است یا نه؟
7) آیا الگوی هایدر کامل است؟
þ [کلمن]: نظریه ی هایدر قابل بررسی عملی بوسیله ی آزمون تجربی نبوده و بدون تفسیر و بیان جونزوریویس و کلی ممکن بود در میدان روانشناسی اجتماعی پا به عرصه وجود نگذارد.
8) اساس نظریه ی استنباط متناظر که توسط جونز و ریویس مطرح شد، چه بود؟
þ این نظریه در پی پاسخ به این پرسش است که چگونه بر اساس اعمال آشکار دیگران استنباط کنیم که آنان دارای صفات خاصّی هستند که در گذر زمان نسبتاً ثابت باقی می ماند.
9) چرا انجام نظریه ی استنباط متناظر ساده نیست؟
þ زیرا غالباً رفتار افراد منعکس کننده ی «انتخاب ها» یا «صفات» آنان نیست بلکه به این علت کاری انجام می دهند که عوامل بیرونی برای آنان حیطه ی گزینش کمتری باقی گذاشته است.
10) چهار موقعیت خاص رفتاری مطابق نظریه جونز و دیویس کدام است؟ þ الف) عدم مطلوبیت اجتماعی ب) داشتن آزادی عمل و حق انتخاب
ج) عدم انطباق با نقش اجتماعی د) انتظارات
11) موقعیت «عدم مطلوبیت اجتماعی« چگونه ما را به گرایش های پایدار فرد هدایت می کند؟
þ در صورتی که فرد رفتارهایی را که از نظر اجتماعی مطلوبیت و جاذبه ای ندارد یا مطلوبیت آن کم است را بروز دهد(در حالی که می تواند ضد آن را نشان دهد) می توان رفتار واقعی او را فهمید.
12) نتایج آزمایش جونز وهریس در «داشتن آزادی عمل و حق انتخاب« چه بود؟
þ نتایج نشان داد که در موقعیت موافق با کاسترو به صورت آزادانه، نگرش واقعی به او اسناد داده شده است.
13) عدم انطباق با نقش اجتماعی چگونه به اسناد کمک می کند؟
þ رفتاری که بر اساس ایفای نقش اجتماعی باشد لزوماً انگیزه ها یا باورهای اساسی شخص را نشان نمی دهد. اما رفتارهایی مغایر نقش های اجتماعی متعارف را می توان به صفات و گرایش های درونی اسناد داد.
14) چگونه به وسیله ی «انتظارات» می توانیم به اسناد گرایشی(درونی) اطمینان بیشتری داشته باشیم؟
þ انتظاراتی که بر اساس اطلاعات از گذشته ی فرد شکل گرفته است می تواند به ما کمک کند تا از استنباط های علی عجولانه خودداری کنیم. بر اساس این اطلاعات می توانیم از رفتار موافق با انتظارات استنباط کنیم که اسناد به صفات پایدار و درونی فرد صحیح است.
15) نام نظریه ی «کلی» چه بود و چه ویژگی هایی داشت؟
þ نام آن «الگوی تغییر همگام» است و منسجم ترین و جامع ترین تحلیل از اسناد است.
16) نظریه ی «الگوی تغییر همگام» چیست؟
þ اگر علت معینی همیشه با یک رویداد خاص همراه شود و آن رویداد در غیاب آن علت اتفاق نیفتد، ما این رویداد را به آن علت اسناد می دهیم.
17) سه ویژگی که افراد از آن بهره می جویند چیست و چرا چنین می کنند؟
þ افراد از سه نوع اطلاعات بهره می جویند تا به اسنادعلمی دست یابند: الف) اشیای محرک ب) عمل کنندگان ج) موقعیت ها
18) «اشیای محرک» چگونه به اسناد علّی کمک می کنند؟
þ اگر رفتار با محرک مانند سایر محرکها باشد، تمایز کم است و نتیجه ای ندارد اما اگر عکس العمل نسبت به یک محرک خاص، متفاوت از دیگر محرکها باشد تمایز زیاد می شود و رسیدن به اسناد را تسهیل می بخشد.
19) «عمل کنندگان» چگونه به اسناد علّی کمک می کنند؟
þ هرچه شمار افرادی که به یک نحو واکنش نشان می دهند، بیشتر باشد. «توافق» بیشتراست. توافق کمتر معرف «اسناد به شخص یا موقعیت» و توافق بیشتر معرف «اسناد به محرک خارجی» است.
20) «موقعیت ها» چگونه به اسناد علّی کمک می کنند؟
þ هرچه واکنش شخص در زمانها و وقعیت های مختلف ثبات بیشتری داشته باشد همسانی بیشتر و نیل به اسناد راحت تر می شود.
21) در چه شرایطی اسناد بیرونی(به محرک) است؟
þ الف) تمایز: زیاد ب) توافق: زیاد ج) همسانی: زیاد
22) در چه شرایطی اسناد درونی(به شخص)است؟
þ الف) تمایز: کم ب) توافق: کم ج) همسانی: زیاد
23) در چه شرایطی اسناد به موقعیت است؟
þ الف) تمایز: زیاد ب) توافق: کم ج) همسانی: کم
24) تحلیل علّی که کلی توصیف می کند، چه وقت رخ می دهد؟
þ الف) [هارکنس]: هنگامی که مسئله واقعاً مهم و پیچیده است (زیرا در اینصورت افراد اطلاعات را به صورت نظام مند و مطابق الگوی تغییر همگام پردازش می کنند) ب) [بارون]: هنگامی که حوادث غیر منتظره اند.
25) نظریه ی واینر چه ویژگی دارد؟
þ الف ) علاوه بر علت یابی درونی و بیرونی، آنگونه که هایدر و کلی مطرح کردند، ابعاد دیگر را نیز در بر می گیرد. ب) نقش واسطه ای مهمی از جنبه ی شناختی دارد و ما را در تصمیم گیری برای پیامدهای اسنادعلّی یاری می کند. ج) واکنش های هیجانی و احساسات متفاوتی را که به تبع اسنادهای علّی گوناگون به وجود می آیند توجیه می کند.
26) ابعاد مختلف و جدول واینر را رسم کنید:
|
|
غیر قابل مهار |
قابل مهار | ||
|
بیرونی |
درونی |
بیرونی |
درونی | |
|
پایدار |
دشواری تکلیف |
توانایی هوش |
پیش داوری معلم/ کمک همکلاسی |
اهل مطالعه بودن / پشتکار |
|
ناپایدار |
شانس |
حال و حوصله / بیماری |
شرکت در کلاس فوق العاده |
کوشش بالفعل / توجه موقع امتحان |
þ:
27) نوع احساسات به چه چیز بستگی دارد؟
þ [واینر]: نوع احساسات افراد به نوع اسناد آنان بستگی دارد.
|
|
درونی |
بیرونی |
مهار نشدنی |
مهار شدنی |
پایدار |
ناپایدار |
|
موفقیت |
غرور |
خوشحالی |
ـــــ |
ـــــ |
ـــــ |
ـــــ |
|
شکست |
شرمساری |
عصبانیت |
افسردگی |
تقصیر |
افسردگی |
تقصیر |
28) «منابع اساسی خطا در اسناد»یعنی چه؟
þ [ پیاژه]: اسنادِ مسئولیت، اساساً فرآیندی عقلانی است که در طی مراحل شناختی منظم فرد آموخته می شود. اما وقتی کسی را مسئول می دانیم، علاوه بر اینکه عمل را معلول او می دانیم، به عمدی بودن، پیامدهای عینی و... آن نیز توجه داریم. در این زمینه سوگیری هایی وجود دارد که موجب می گردد رفتار فرد به اشتباه به علل درونی یا علل برونی اسناد داده شود و به نتیجه گیری نادرست بیانجامد. به این سوگیری ها اصطلاحاً «منابع اساسی خطا در اسناد» می گوییم.
29) رابطه ی روانشناسی اجتماعی با منابع اساسی خطا در اسناد چیست؟
þ توضیح اینکه شرط لازم در مورد مسئول دانستن افراد نقش داشتن علل درونی در بروز عمل است.
30) منابع اساسی خطا در اسناد کدام است؟
þ الف) خطای بنیادی اسناد ب) اثر عامل ـ ناظر ج) سوگیری خدمت به خود
31) خطای بنیادی اسناد چیست؟
þ [راس]: نادیده گرفتن و بی اهمیت قلمداد کردن علل بیرونی و در مقابل، توجه به علل درونی و گرایشی
32) علت خطای بنیادی اسنادی چیست؟
þ علت آن است که ما هنگام مشاهده رفتار دیگران توجه خود را به خود اعمال معطوف می کنیم و به موقعیت وقوع آنها یا اصلا اهمیت نمی دهیم یا بهای خیلی کمتری نسبت به عوامل درونی می دهیم.
33) عوارض خطای بنیادی اسناد چیست؟
þ اگر شخصی را از عوامل موقعیتی تأثیر گذار به اعضای گروههای ناشایست و مثل آن در اجتماع آگاه کنیم، او هم چنان خود آنان را مسئول وضعیت ناگوار خویش قلمداد می کند.
34) نقش ایمان در اسناد چیست؟
þ ایمان مانعی است درونی که از هر گونه تفسیر گفتار و رفتار دیگران به صورتی که موجب جدایی و اختلاف مومنان از یکدیگر بشود، جلوگیری می کند و اسناد را در جهت گیری به نفع افراد جامعه سوق می دهد.
35) مثالهای اسناد درونی در گفتار دیگران «در تعالیم اسلامی» چیست؟
þ الف) یا ایها الّذین آمنوا...لا تَقولوا لِمَن القی اِلیکُم السلام لَست مومناً . ب) یا ایها الّذین آمنوا اجتنبوا کثیراً من الظنّ ان بعضَ الظنّ اثم. ج) امیرالمومنین: ضَع امرَ اخیکَ علی احسَنِه
36) مثال های «نیکوترین وجه در تفسیر اعمال دیگران» کدام است؟
þ الف) لَولا اِذا سَمعتموه ظن المومنونَ و المومناتُ بانفسهم خیراً و قالوا هذا افکٌ مبینٌ ب) اذا اتهم المومن اخاه انماث الایمان من قلبه کما ینماثُ الملح فی الماء(انماث: حل شده)
37) راه نیکوترین وجه در تفسیر اعمال دیگران چیست؟
þ الف) به نتایج گمان بد در ذهن ترتیب اثر ندهیم: سه چیز است که وجود آن در مومن پسندیده نیست، از جمله سوءظن و راه فرارش این است که به آن جامه ی عمل نپوشاند. ب) اصلاً گمان بد را به ذهن خود راه ندهد، امیر المومنین: اطلُب لا خیک عذراً فان لم تجدله عذرا فالتمس له عذراً
38) با توجه به راههای نیکوترین تفسیر رفتار دیگران، چه تحلیل روانشناختی حاصل می شود؟
þ الف) ایجاد احتمالات متعدد، سبب می شود که تفسیر سوء رفتار، یک احتمال کم ارزش شود
ب) تا یقین به چگونگی اعمال دیگران حاصل نشده است، نباید به شنیده ها و شایعات اعتنا کرد
39) آیا اصل حمل بر صحت همیشه صحیح است؟
þ خیر . فقط در جامعه ی سالم درست است. امیرالمومنین: اذا استولی الصلاح علی الزمان واهله ثم اساء رجل الظن برجل لم یظهر منه خزیة فقد ظلم و اذا استولی الفساد علی الزمان واهله ثم احسن رجل الظن برجل فقد غرر
40) اثر«عامل ـ ناظر» چیست؟
þ دومین مورد از منابع اساسی خطای در اسناد است. به این معنا که اسناد ما در تعیین علل درونی و بیرونی، به عامل یا ناظر بودن ما بستگی دارد. اگر خود عامل باشیم، مشکل را به عوامل بیرونی و موقعیتی اسناد می دهیم و اگر ناظر باشیم مشکل را به عوامل درونی فرد نسبت می دهیم.
41) چرا اثر عامل ـ ناظر رخ می دهد؟
þ [جونز و نیبت]: الف)تفاوت اطلاعات: عامل، اطلاعات زیادی از عمل خود در موقعیت های مختلف دارد و می داند رفتارش در این موقعیت ها چگونه متفاوت می شود. اما ناظر غالباً از سابقه ی رفتاری شخص عمل کنند اطلاعی ندارد. بنابراین آن را به عوامل درونی اسناد می دهد. ب)تفاوت زاویه ی دید: تمرکز ناظر روی عمل عامل است و به اطراف آن توجه ندارد در نتیجه عوامل را درونی می بیند ولی خود عامل بر محیط هم متمرکز است و از این رو به علل موقعیتی اسناد می کند.
42) سومین مورد از منابع اساسی خطای اسناد چیست؟ توضیح دهید:
þ [براون و راجرز]: سوگیری خدمت به خود: گرایش اسناد نتایج مثبت و موفقیت ها به علل درونی و اسناد نتایج منفی و ناکامی ها به علل بیرونی در کارهای مربوط به خود(ظاهراً وقوع آن همگانی و آثار آن نیرومند است . مثال: شکست یا موفقیت ورزشکاران، سیاستمداران و...)
43) خطای«سوگیری خدمت به خود» چرا رخ می دهد؟
þ الف) [راس]: عوامل شناختی: گرایشهای معین در نحوه ی پردازش اطلاعات (انتظار داریم نتایج مثبت از خودمان باشد و نتایج منفی از دیگران). ب) [گرینبگرگ]: عومل انگیزشی: نیاز به حفظ و افزایش حرمت خود(این عامل موثر تر است)
44) آیا جنبه های فرهنگی در خطاهای اساسی اسناد موثر است؟
þ بله مثلاً در فرهنگ ما نسبت دادن موفقیت ها به خود مذموم است. از این رو اسنادها بیشتر بیرونی است تا درونی(لطف خدا، کمک اساتید و...)
45) منظور از اسناد موفقیت به خداوند چیست؟
þ در جامعه ی ما افراد پس از کسب موفقیتهای بزرگ، توفیق خود را مرهون خداوند می دانند. البته برای تبیین این اسناد باید ریشه های آن را در باور های دینی بیابیم.
46) آیا اسناد موفقیت به خداوند، نوعی خطای اساسی اسناد است؟
þ اگر ریشه های آن دارای جنبه های فرهنگی و بر مبنای عقل باشد خطای اسنادی نیست. ثابت می کنیم که این اسناد، مبنای عقل دارد و خطای اسنادی نیست: الف) «ما اصابک من مصیبة فمن الله» زیرا: «الله خالق کل شیء» ب) تلاش انسان با توحید افعالی منافاتی نداردï توکل: من یتوکل علی الله فهو حسبه