جلسه 2 : ادراک اجتماعی ـ ارتباطات غیرکلامی 57 -39
1) ادراک اجتماعی چیست؟
þ فرآیند(های) فعالی که موجب فهم و درک رفتار دیگران می شود. [بایرن بارون 1997]
2) دو نوع مهم ادراک اجتماعی کدام است؟
þ الف) فرآیند پیچیده ای که در آن به مشاهده دیگران می پردازیم ب) سپس می کوشیم از طریق این اطلاعات اساسی علل رفتار آنها را استنباط کنیم.
3) ارتباط غیرکلامی چیست؟
þ علائم غیر کلامی و اطلاعاتی که از طریق رفتارهای متفاوت دیگران در حالات روحی متفاوت منتقل می شوند (چون مفیدتر و واقعی تر از «علائم کلامی مستقیم» است) و نیز تفسیری که ما برای این داده ها ارائه می دهیم.
5) راههای اساسی ارتباط غیرکلامی کدام است؟
þ 1. حالات چهره 2. تماس چشمی 3. تن صدا 4. حرکات بدنی 5. تماس بدنی
6) منظور از «حالات چهره» چیست؟
þ [سیسرون] «چهره تصویر روح است» یعنی خصوصیات روحی ـ روانی انسان غالباً در چهره ی او منعکس می شود (خشم ـ ترس ـ شادی ـ غم ـ تعجّب ـ تنفر)
7) آیا حالات چهره واقعاً از هیجان اساسی فرد منتج می شوند؟
þ تقریباٌ بله. ([کاسیوپو] یافته های تحقیقی- [لونسون] آزمایشهای حرکات چهره ای شادی و غم و امثال آن با علائم شادی و غم (مثل ضربان قلب و ...))
8) آیا صرفاً به حالت چهره ای دیگران اکتفا می کنیم؟
þ خیر، وضعیت محیط اطراف، برخوردهای قبلی ما و زنجیره ی اطلاعات پیشین همگی نشانه های سودمند دیگری برای کمک به تغییر حالات چهره ای فراهم می آورند.
9) منظور از «تماس چشمی» چیست؟
þ نگاههای مختلف تأثیرات مختلفی در رابطه دارد مثلاً نگاه مداوم نشانه ی محبت، نگاه به زمین نشانه خجالت و ... است. تأثیر آن را زمانی می فهمیم که با فردی که عینک تیره به چشم دارد سخن بگوییم. حرکت مردمک چشم و اندازه های مختلف آن هم مؤثر است (آزمایش مردمک سنجی)
10) «توازن دیدار چشمی» چیست؟
þ یعنی چه کسی، چه وقت، به چه کسی و چقدر نگاه کند (بر حسب جنس، پایگاه، صمیمیت رابطه و طبیعت تعامل)
11) «موازنه ی صمیمیت» چیست؟
þ [آرگیل ودین:] در هر تعامل، میزان صمیمیت با انواع علائم غیرکلامی حاکی از صمیمیت (نگاه مداوم، لبخند، فاصله و ...) تنظیم و حفظ می شود و اگر یکی تغییر کند با عامل دیگر جبران می شود. مثل اینکه در جاهای تنگ، نگاهها کم می شود.
12) منظور از «تن صدا» یا «علائم فرا زبانی» چیست؟
þ تغییرات و نوسانات در گفتار که معانی معتنابهی را با خود منتقل می کند.
14) چگونه می توان علائم «فرازبانی» را در «زبان» آزمود؟
þ باید معنای کلامی جمله را از کیفیت صوتی زیر بنایی آن جدا سازیم. مثلاً یک جمله را با حالات مختلف بیان کنیم (خشم، محبت، غم، حسرت و ...)
15) منظور از «حرکات بدنی» چیست؟
þ حالت بدن، حرکات سر و دست، لرزش یا آرامش بدن، جهتگیری بدن و نیز تعداد زیاد حرکات اعضا، نشان دهنده ی برانگیختگی هیجانی است. الگوهای حرکتی بزرگ از جمله کل بدن نیز ممکن است اطلاعاتی درباره حالات هیجانی در اختیار ما قرار دهند. (تمام قد ایستاد، با آغوش باز آمد و ...)
16) میزان اطلاعاتی که حرکات بدنی منتقل می کند چقدر است؟
þ بیشتر از سایرین است. زیرا علائم بدنی کمتر از پیام های غیرکلامی دیگر مهارشدنی است و نیز بیشترین توجه عموم مردم را به خود جلب می کند.
17) تماس بدنی نشانه ی چیست و چه واکنشی را در بردارد؟
þ تماس بدنی با توجه به عوامل مختلف زمینه ای مانند لمس کننده (دوست یا غریبه) ماهیت تماس جسمی (کوتاه، طولانی، آهسته یا سخت) و محیط تماس (محل کار، خیابان خانه و ...) می تواند نشانه عاطفه، تسلط، توجه، مراقبت و پرخاشگری باشد و اگر لمس پذیرفتنی باشد غالباً به واکنش مثبت می انجامد. اگر غیرپذیرفتنی باشد (با اعمال فشار، طولانی و ...) باعث واکنش منفی می گردد.
18) جایگاه ارتباط غیرکلامی در منابع اسلامی چیست؟
þ در متون اسلامی نه تنها علائم غیرکلامی بیانگر هیجان ها و حالات درونی معرفی شده است بلکه صریحاً گویاتر و صادق تر از زبان گفتاری به حساب می آید : اصدق المقال ما نطق به لسان الحال.
19) مثال های قرآنی «زبان بدنی» کدام است؟
þ الف) تواضع: واخفض لهما جناح الذّل ب) نفاق: کانّهم خشُب مسنّده/ اذا قاموا الی الصلوة قاموا کُسالی. ج) حیا: تمشی علی استحیاء د) بی شرمی: ولا یَضربن بأرجلهنَّ لیُعلم ما یخفینَ من زینتهنّ هـ) حسرت: یعضّ الظّالم علی یدیه.
20) مثالهای قرآنی «حالات چهره» و «تماس چشمی» کدام است؟
þ الف) درد و رنج: یحسبُهم الجاهِلُ اغنیاءَ من التعفف تعرفُهُم بسیماهم
ب) نگاه شهوانی: قل للمؤمنین یغضوا من ابصارهم
ج) خشم و اندوه: و اذا بُشِّرَ احدهم بالأنثی ظلَّ و جهه مسوّداً و هو کظیم.
د) چهره های مختلف در محشر: یوم تبیضّ وجوهٌ وتسودُّ وجوهٌ/ یعرف المجرمون بسیماهم/ وجوه یومئذ ناضره
21) مثالهای قرآنی «تن صدا» کدام است؟
þ الف) نفاق: لو نشاء لرأیناکهم فلَعَرَفتَهم بسیماهم و لتعرفَنَّهم فی لحن القول
ب) حیا: یا نساء النبی ... فلا تخضعن بالقول فیطمع الذی فی قلبه مرضٌ
22) آیا کیفیت ابراز هیجان ها همگانی است؟
þ یافته های تحقیقی غالباً نشان می دهند مردمی که در مناطق جغرافیایی بسیار متفاوت از هم زندگی می کنند، در موقعیت های هیجانی مشابه، حالات مشابهی ابراز می کنند و افراد دیگر به راحتی و دقیقاً می توانند این حالات را بشناسند.
23) مطالعات میان فرهنگی اکمن و فریسین چیست؟
þ قانع کننده ترین شواهد برای همگانی بودن (حداقل برخی از) علائم غیرکلامی (آزمایش بر مردم گینه ی نو)
24) نتیجه ی تحقیقات کیتینگ در مورد ابراز هیجان ها چه بود؟
þ همگانی بودن واکنش ها: چهره های بدون لبخند با ابروان پائین کشیده به حالت تسلط و تفوق مربوط است و لبخندها با شادی در ارتباط است.
25) دسته های مختلف یافته های جدیدِ سازگار با تحقیقات گذشته کدام است؟
þ الف) قواعد بیان هیجان ها ب) علامتهای ویژه ی هر فرهنگ
ج) علامتهای با جنبه ی فرهنگی د) علامتهای متأثر از زمینه های موقعیتی
26) دسته ی مربوط به «قواعد بیان هیجان ها» کدام است؟
þ دسته ای که در آن فرهنگهای مختلف برای بیان شدت، میزان و موقعیت ابراز هیجانها، قواعدی متفاوت دارند. (مثلاً سوئدی ها عادت دارند خونسرد باشند ولی ایتالیایی ها پراحساس هستند). بنابراین هنگامی که چنین قواعدی در مورد بیان هیجان ها در کار نباشد، (مثلاً موضوعی راهمگان به یک اندازه غم انگیز قلمداد کنند و بروز آن را مجاز شمارند) ارتباط بین هیجان های خاص و حالات چهره کاملاً عمومی خواهد بود.
27) دسته ی «علامت های ویژه ی هر فرهنگ» چه ویژگی دارد؟
þ مختص هر فرهنگ است. در نتیجه جای تعجب نیست که نتوانیم به آن ها پی ببریم ( مثلاً شست علامت تأیید است و ...)
28) دسته ی «علامت های با جنبه ی فرهنگی» چیست؟
þ علامت های مشترک که در فرهنگهای متفاوت اشکال متفاوت دارد. مثلاً حفظ فاصله که در کشورهای عربی کم و در کشورهای غربی زیاد است.
29) «زمینه های موقعیتی» چه تأثیری بر علامتها دارد؟
þ می توانند به یک حالت هیجانی معانی متعددی ببخشند (این تأثیر در بیشتر حرکات ممکن است.) مثلاً گریستن گاهی از ناراحتی و گاهی از شوق است.
30) آیا تفاوت های فردی در رفتار اجتماعی و استفاده از علائم غیر کلامی نقش دارد؟
þ بله، [فریدمن]: آنها که در ابراز هیجان نمره بالایی گرفتند در عمل موفق ترند (مثل فروش بیشتر اتومبیل و ...)
31) رابطه ی ابراز هیجان با سازگاری روانی چیست؟
فصل دوم:ادراک اجتماعی. جلسه سوم: اسناد
2- 2 :منابع اساسی خطا در اسناد
بحث ویژه: نقش ایمان در اسناد:جهت گیری به نفع افراد و جامعه
2- نیکوترین وجه تفسیر اعمال دیگران
بحث ویژه: اسناد موفقیت به خداوند
س 1 - گام نخست در حوزه ادراک اجتماعی چیست؟
ج – کسب اطلاعات صحیح از تصمیم دیگران
س 2 - گام دوم در حوزه ادراک اجتماعی چیست؟
فهم صفات ماندگار دیگران و دانستن علل رفتار آنان (اسناد)
س 3 – فرآیند اسناد در تعریف بارون و بایرن را بنویسید.
ج – به تلاش ما در فهم علل رفتار دیگران و نیز رفتار خودمان اشاره دارد.
س 4 – فرآیند اسناد در تعریف هایدر را بنویسید.
ج – فرآیندی که افراد به کار می گیرند تا رویدادها را به عوامل زیربنایی خود پیوند دهند.
س 5 - اسنادها در چه جنبه هایی از رفتار اجتماعی نقش مهمی دارند؟
ج – در جنبه های بسیار اساسی از جمله متقاعد سازی، پیشداوری، ارتباطات درازمدت، نفوذ اجتماعی و تعارض نقش مهمی دارند.
س 6 – چرا اسنادها در جنبه هایی از رفتار اجتماعی نقش مهمی دارند؟
ج – چون نتایجی که ما درباره علل رفتار دیگران به دست می آوریم، بر ارتباطات ما با دیگران اثر می گذارد.
س 7 – نظریه های اسناد را نام ببرید.
ج – نظریه هایدر، جونز و دیویس، کلی و واینر.
س 8 – نظریه هایدر چه بود؟
ج – فهم موثر محیط اجتماعی برای شرکت موفق در تعامل اجتماعی. برای این کار رفتار را معلول فرض کرده و منابع علی آن را درفرد (علت درونی) و یا محیط (علت بیرونی) جستجو می کنیم. مثلا آیا مهربانی همکارمان بخاطر درخواست حاجت است (علت بیرونی) یا واقعا ما را دوست دارد. (علت درونی)
س 9 – عامل علی درونی فردی ونیز رابطه نیروهای محیطی و درونی را بیشتر توضیح دهید.
ج – عامل علی درونی فردی دو مولفه دارد: 1 – توانایی انجام کار 2- کوشش که رابطه آندو مثل رابطه دو جز یک عمل ضرب است. یعنی بدون یکی نتیجه صفر می شود. نیروهای محیطی و درونی ممکن است مکمل، کاهنده، یا حذف کننده یکدیگر باشند. اگر دشواری (عامل بیرونی) بیشتراز توانایی باشد، انجام عمل غیر ممکن می شود و اگر ناچیز به توانایی زیادی نیاز نیست.
س 10 – ادراک کوشش در نظریه هایدر چگونه تعیین می شود؟
ج – به کمک قصدعمل کننده کوشش وی. آیا عمل معلول گرایشهای درونی است یا بیرونی؟ یا عمدی یا غیر عمدی؟
س 11 – این نظریه در پی پاسخ به چه پرسشی است؟
ج – چگونگی بکاربری اطلاعات مربوط به رفتار دیگران بعنوان پایه ای برای استنباط وجود صفات مختلف در آنان.
س 12 – در این نظریه ما در پی استنباط چه صفاتی از رفتار دیگران هستیم؟
ج – صفاتی که در همه موقعیتها همراه انان است و در گذر زمان نسبتا ثابت باقی می ماند.
س 13 – آیا رفتار افراد همیشه منعکی کننده انتخابها و صفات دیگران است؟
ج – خیر، گاهی به این علت است که عوامل بیرونی برای آنان حیطه ی گزینش کمتری گذاشته است.
س 14 – چهار موقعیت که رفتار افراد در انها می تواند ما را به صفات پایدار فرد هدایت کند؟
ج – عدم مطلوبیت اجتماعی، داشتن آزادی عمل و حق انتخاب، عدم انطباق با نقش اجتماعی و انتظارات.
س 15 – منظور از عدم مطلوبیت اجتماعی چیست؟
ج – از رفتاری استنباط کنیم که مطلوبیت اجتماعی و جاذبه ندارد یا کم دارد.
س 16 – منظور از داشتن آزادی عمل و حق انتخاب چیست؟
ج – مثلا اگر در بحث کلاسی موضوع مورد علاقه خود را انتخاب کنیم نه استاد. نشانه ی عقاید واقعی ماست.
س 17 – منظور از عدم انطباق با نقش اجتماعی چیست؟
ج – رفتارهایی که لزوما با نقش اجتماعی تعریف شده فرد مطابقت ندارد.
س 18 – منظور از انتظارات چیست؟
ج – انتظاراتی که بر اساس رفتار گذشته فرد شکل گرفته .
س 19 – اصل تغییر بهنگام به چه معناست؟
ج – ما دنبال یک همایندی بین رویدادهای خاص و علت خاص در موقعیتهای مختلف هستیم. (رابطه علیت بین آندو)
س 20 – طبق تعریف کلی سه نوع اطلاعاتی که افراد برای دست یابی به ایناد علی بهره می جویند را بنویسید.
ج – همراهی یک رویداد با 1 – اشیای محرک 2- عمل کنندگان(اشخاص) 3 – موقیعتها. بعبارتی دیگر سه نوع ویژگی تمایز، توافق، و همسانی را بکار می برند و سیرع اطلاعات ذخیره شده در این ابعاد سه گانه مرور می شود.
س 21 – منظور از تمایز چیست؟
ج – آیا شخص فقط در برخورد با این محرک خاص این گونه عمل می کند؟ آیا تمایزی بین این واکنش او و دیگر واکنش هایش هست؟
س 22 – منظور از توافق چیست؟
ج - آیا این رفتار مورد توافق دیگران هست؟ بیشتر بودن شمار افرادی که به این نحو واکنش نشان می دهند= توافق بیشتر.
س 23 – منظور از همسانی چیست؟
ج – آیا در زمانها و موقعیتهای دیگر هم به این محرک خاص به همین شیوه جواب می دهد؟
س 24- طبقه بندی سه بعدی واینر را بنویسید.
ج – درونی یا بیرونی بودن علت پایداری یا ناپایداری قابل یا غیر قابل مهر بودن.
نوع احساسات به نوع اسناد بستگی دارد. مثلا برای امتحان:
1- اسناد درونی(توانایی و کوشش) <=غرور؛ ولی
2- اسناد بیرونی(کمک همکلاسی!) <= خوشحالی.
2- 2 :منابع اساسی خطا در اسناد
س 25 – آیا اسنادهای ما همیشه مبرا از خطا هستند؟
ج – خیر!
س 26 – شرط لازم در مورد مسئول دانستن افراد در بروز عمل چیست؟
ج – داشتن علل درونی.
س 27- منظور از منابع اساسی خطا در اسناد چیست؟
ج – سوگیری هایی که موجب می شود رفتار فرد را به اشتباه به علل درونی یا بیرونی اسناد داده و نتیجه گیری نادرست کنیم.
س 28 – منظور از خطای بنیادی اسناد چیست؟
ج – وقتی علل بیرونی را نادیده بگیریم و در مقابل به علل درونی و گرایشی توجه کنیم.
س 29 – چرا رخ می دهد؟
ج- توجه به خود رفتار و برجسته شدن آن نه موقعیت و علل موقعیتی.
بحث ویژه: نقش ایمان در اسناد:جهت گیری به نفع افراد و جامعه
س 30 – در شرایط متعارف اسنادها را باید درونی دانست یا بیرونی؟
ج – بیرونی.
س 31- نقش ایمان در اسناد را به طور خلاصه بیان کنید.
ج – تفسیر اعمال و گفتار دیگران به نیکو ترین وجه، به نحوی که اعمال ظاهرا نامطلوب افراد جامعه به علل بیرونی اسناد داده شود.
س 32- دو تاثیر اسناد را بنویسید.
ج – 1- نوع احساسات و هیجانی که افراد تجربه می کنند.(نظریه واینر)
2- پیامدهای روان شناختی مهم در جهت ائتلاف یا اختلاف آحاد جامعه متاثر از نوع اسناد
س 33 - نکاتی در باب اسناد در تعالیم اسلام بیان کنید.
1- اسناد درونی گفتار دیگران:در 94 نساء:درباره اظهار اسلام و نیز آیات و روایاتی دال بر اجتناب از ظن در تفسیر گفتار دیگران.
2- نیکوترین وجه تفسیر اعمال دیگران: ماجرای افک: گمان خیر و منع از شایعه پراکنی. اصل حمل بر صحت.
س 34- دو کارکرد ایمان را بنویسید.
ج - 1- تفسیر سوءاحتمالی کم ارزش می شود.
2- عادت ذهن به عدم اتباع از اموری که به آنها نداریم.
س 35- منظور از آن چیست؟
ج – بستگی داشتن عامل یا ناظر بودن ما در تعیین علل درونی یا بیرونی برای اسناد!
س 36 – چرا رخ می دهد؟ یا علت تفاوتهای اسناد عامل ناظر را بنویسید.
ج – 1- تفاوت اطلاعات<= تفاوت اسناد.
2- تفاوت زاویه دید<= تفاوت در اسناد.
س 37- گرایش اسناد نتایج مثبت به علل درونی و منفی به بیرونی در کارهای مربوط به خود.
38 – چرا این خطا رخ می دهد؟
ج – 1- تبیین بر اساس الگوی انگیزشی: ناشی از نیاز ما به حفظ و افزایش حرمت خود.
2- تبیین بر اساس الگوی شناختی: ناشی از گرایشهای معینی در نحوه پردازش اطلاعات. (انتظار موفقیت از خود ...)
39 – تاثیر جنبه های فرهنگی در اسناد را بنویسید.
ج – در فرهنگهای مختلف ممکن است مثلا اسناد درونی موفقیت ها مذموم باشد.
بحث ویژه: اسناد موفقیت به خداوند:
س40 –اسناد موفقیت به خدا؟چگونه ممکن است؟
ج – ریشه در باورهای دینی دارد که اگر بر مبنای صحیح عقلی باشدو با واقعیت خارجی منطبق، از موارد خطا در اسناد نیست. بررسی عقلانی بودن آن:
1- اسناد حسنات به خدا
2- توکل